اکسیژن

کدام پوشش گیاهی در تهران هوا را پاک و آب کمتری مصرف می کند؟

کاشت چمن در تهران ممنوع شده است تا گیاهان و درخت های دیگر جایگزین این گیاه پرضرر و پر مصرف شوند.

خبر آنلاین - طهورا شهبازی: «کاشت چمن ممنوع شد. ابلاغ آن نیز به مناطق 22 گانه رسید.» خبری که چندی پیش مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران اعلام کرد. اما گویا آنچه فاقد اهمیت و توجه است عمل کردن به ابلاغیه هایی اینچنینی است. شاهد این مدعا نیز قانونی است که در سال 1387 برای جلوگیری از کاشت چمن ابلاغ شد و تنها واکنش به آن آرام گذاشتن از کنار آن بود.

چمن یکی از اجزای اصلی باغ ها، بوستان ها و میدان ها در تهران و شهرهای دیگر ایران شده است. اما دلایلی چون نیاز به سرمایه و زمان زیاد جهت کاشت، نیاز آبی بالا، نیاز به نگهداری و مراقبت زیاد و تخریب زیرسازی میادین به دلیل آبیاری مکرر چمن ها، مسوولان شهرداری را بر این داشته تا کاشت چمن را حذف یا محدود کنند. اگرچه همین مسوولان در سال های گذشته با وجود مخالفت های بسیار با کاشت چمن سراسر تهران را چمن کاری کردند.

این موضوع را مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران هم اذعان می کند. مختاری دراین باره به مهر گفته است: دستورالعمل ممنوعیت کاشت چمع بیش از 5 سال است که به صورت بخشنامه به مناطق 22 گانه ابلاغ شده و این مناطق اجازه کاشت چمن جدید را ندارند. در این دستورالعمل حتی چمن هایی که در مساحت قابل توجهی در سالهای گذشته کاشته شده اند را نیز بایستی با توسعه کاشت درخت، درختچه و دیگر گونه های گیاهی در داخل چمن کاری محدود کرد.

اما به گفته کارشناسان در مناطقی مانند تهران که تابستان گرم و خشک است، چمن به آبیاری مکرر نیاز دارد. زیرا آب به سرعت تبخیر شده و از دسترس ریشه چمن خارج خواهد شد. با تاکیدی که امروزه بر مصرف آب، صرفه جویی و حفظ آن می شود انتخاب گیاهان مقاوم به خشکی لازم و ضروری است و در این زمینه چمن انتخاب خوبی نیست.

تهران، چنارستان بوده است

اسماعیل کهرم مشاور رییس سازمان محیط زیست در مورد پوشش گیاهی مناسب با آب و هوای تهران به خبرآنلاین می گوید: تهران از ابتدا توسط خارجی ها چنارستان نامگذاری شده بود. پوشش طبیعی بومی تهران از زمان آقامحمد خان قاجار که تهران را به خاطر آب و هوا به عنوان پایتخت انتخاب کرد وجود درختان چنار بود و از پیچ شمیران تا دربند را چنارستان می گفتند.

او درخت چنار را سازگار با آب و هوای تهران می داند و معتقد است: چنار اصلا ساخته شده است برای خاک، آب و هوای تهران. برگ های تخت و پهن چنار که هر درخت حدود 10هزار تا 15هزار برگ دارد، باعث تلطیف هوا می شود، ریشه آن خاک را نگه می دارد، ساقه اش هم آب را جذب می کند و به سفره آب زیرزمینی می دهد.

کهرم با سازمان فضای سبز شهر تهران که چمن را برای اقلیم تهران مناسب نمی دانند موافق است و چمن را تنها عاملی برای زیبایی می داند: در منطقه های وسیع اگر چمن بکاریم نه تنها کمکی به تلطیف هوا نمی کند بلکه فقط آب زیاد مصرف می کند. در تهران خشک که با بی آبی و کم آبی مواجه است آیا می توانیم مدام آب را برای سبز شدن این چمن ها هدر دهیم؟

او معتقد است علاوه بر چنار درخت های داغداغان و بید مجنون نیز برای آب و هوای تهران مناسب است. گیاهان مثمر نیز در رده گیاهان جایگزین قرار می گیرند. درخت عرعر یا آسمان دار که خودش می خواهد بروید چه اشکالی دارد که آن را بکاریم. اما ما آن را قطع می کنیم چون این درخت به عنوان یک درخت هرز و مزاحم شناخته شده است. اما این درخت هوای خود را دارد و در هر شرایط تخم های زیاد می ریزد. درخت عرعر چه فرقی با چنار یا درخت بید دارد. برگ های فراوان و تنه های درشتی دارد که 10برابر بیش از چنار رشد می کند. اجازه بدهیم سبز شود هر درختی که نباید حتما سیب درجه یک یا میوه های دیگر بدهد.

پوشش گیاهی مشجر، مناسب اکوسیستم خشک تهران

وضعيت اقليمي تهران در سه ناحيه شمالي، مركزي و جنوبي سه نوع پوشش را شامل می شود كه در ميان بخش مركزي داراي عناصري از پوشش دوگانه شمال و جنوب است.

برخلاف پوشش طبيعي بخش شمالي در حوالي شميرانات، ارتفاعات شمال شرقي كه در آنها بر رويش هاي علفي و فصلي و گونه هاي پايا،پيازي، درختان بيد و گردو، تبريزي و زبان گنجشك و چنار و غيره در كنار نهرها و پايين دره ها ديده مي شوند.

بسياري از گياهان موجود در حال حاضر مربوط به رويش هاي طبيعي تهران نيستند. درخت ها و درختچه هاي قديمي كاشته شده در تهران شامل انواع سوزني برگان و گونه هايي مانند ماگنوليا، گل يخ، برگ بو، پيچ اناري، شاه پسند و نخل پنجه اي هستند. اغلب اين گياهان بومي ايران نبوده، اما به دليل قدمت كاشت و خوگيري نسبي به شرايط اقليمي در بسياري از مناطق شهري و همچنين حاشيه شهر تهران از آنها به عنوان عناصر اصلي فضاهاي سبز دست كاشت استفاده مي شود.

محمدهادی حیدرزاده، مدیر کل محیط زیست استان تهران در این باره معتقد است: باید به سمت پوشش گیاهی مشجر برویم. یعنی درخت و درختچه. در خیلی از مکان ها می توان از درخت های مثمر استفاده کرد. به هر حال تهران زمانی توتستان بوده است و درخت گردو داشته است.

او از طرح مطالعاتی ای می گوید که در نظر دارد پوشش گیاهی پایتخت به سمت پوشش مشجر برود و فضای سبز چمن صرفا برای زیبایی، آرایش و طراحی محیط استفاده شود و فضای سبز غالب نباشد: وقتی می خواهیم برای مکانی به سرعت طراحی فضای سبز داشته باشیم باید از گیاهی استفاده کنیم که سریع سبز شود به همین دلیل در این موارد از چمن استفاده می شود. ولی چون در دو دهه اخیر چمن به عنوان فضای سبز غالب بوده است خود شهرداری هم به این نتیجه رسیده است که چمن حذف شود.

مدیر کل محیط زیست استان تهران می گوید: گونه های مشجر دیگر مانند درخت، درختچه و گونه های مثمر مانند توت مدنظر ما است اما در مجموع استان تهران با توجه به اینکه اکوسیستم خشک دارد. گونه هایش در برخی از نقاط خارج از تهران باید به سمت گونه های شوردوست برود. دو روز گذشته در ستاد فضای سبز استان تصویب شد تا با توجه به اکوسیستم تهران و با توجه به نشست زمینی که داشت و به سمت بیابان شدن در حرکت است، در بعضی از زون های بیرون از تهران که حالت بیابانی شده است گونه های شوردوست کاشته شود.

همچنین مختاری، مدیرعامل سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران گفته است: استفاده از گیاهان پوششی و گیاهانی که نیاز کمتری به مصرف آب دارند از جمله درختان به ویژه درختانی از گونه های گیاهی مقاوم، سازگار و ماندگار با شرایط اقلیمی شهر تهران در دستور کار قرار گرفته است. البته بهتر است این گونه ها از گونه های بومی پایتخت باشند چرا که گونه های بومی امتحان خود را در سازگاری با شرایط اقلیمی و آب و هوایی این کلانشهر پس داده اند.

گونه های مناسب در آلودگی هوا، شوری و کم آبی

نتایج یک تحقیق با عنوان گونه های گیاهی سازگار با آب و هوای شهر تهران بیانگر آن است که با توجه به موقعیت مکانی منطقه و میزان آب در دسترس باید اقدام به تهیه و کاشت گونه های درختی در شهر تهران کرد.

ردیف	گونه های درختی مناسب در برابر آلودگی هوای تهران
1	عرعر
2	ابریشم
3	داغداغان
4	توت

ردیف	گونه های درختی و درختچه ای مناسب در برابر شوری
1	اقاقیا
2	زبان گنجشک
3	برگ نو
4	زربین
5	کاج کاشفی

ردیف	گونه های درختی و درختچه ای با نیاز آبی کم و مناسب برای شهر تهران
1	سنجد
2	لیلکی
3	بلوط
4	اقاقیا
5	چنار
6	غان
7	زبان گنجشک
8	بید
9	برگ نو